مزیت مقیاس یا اقتصاد مقیاس (Economies of Scale)
مزیت مقیاس، اقتصاد مقیاس و صرفه به مقیاس همگی ترجمه اصطلاح Economies of Scale هستند که مفهومی در اقتصاد خرد است که به کسب مزیت کاهش هزینه در اثر افزایش حجم تولید اشاره دارد. مزیت مقیاس نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در تعیین ساختار و سازمان بازار دارد.
اقتصاد مقیاس (Economies of Scale) در واقع مفهومی است که با گسترش تولید یک شرکت منجر به کاهش هزینه‌ها می‌شود؛ یعنی با افزایش حجم تولید، هزینه متوسط تولید هر واحد کالا کاهش می‌یابد. هزینه کاهش می‌یابد؛ چرا که هزینه‌های ثابت (fixed costs) کاهش می‌یابد. این هزینه‌های ثابت ممکن است شامل اجاره کارگاه، حقوق نیروی انسانی یا سایر عوامل تولید باشد. وقتی یک شرکت بزرگ می‌شود، ممکن است برای کاهش هزینه‌های متغیر خود نیز به خوبی وارد عمل شود.
آنچه باعث رشد بسیاری از صنایع می‌شود، دستیابی به صرفه‌ی اقتصادی در مقیاس بزرگ‌تر است. در عین حال، وقتی یک یا چند شرکت در صنعتی دارای صرفه به مقیاس هستند، اگر شرکت دیگری بخواهد با آنها وارد رقابت شود، یا باید تولید را در مقیاس انبوه آغاز کند یا متحمل هزینه‌ی زیاد تولید در مقیاس کم شود.
حوزه اصلی و تخصصی گروه ما مشاوره بازرگانی در آلمان، ثبت شرکت در آلمان و اخذ اقامت آلمان از طریق ثبت شرکت است. در این باره بیشتر بدانید.
مفهوم مزیت مقیاس
آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چگونه فروشگاه‌های زنجیره‌ای مثل رفاه، شهروند، اتکا و افق کوروش می‌توانند همواره اجناس را زیر قیمت کارخانه به مشتریان بفروشند و سود کنند؟ پاسخ این سوال در مفهوم مزیت مقیاس نهفته است. فروشگاه‌های زنجیره‌ای خرده‌فروشی تنها نمونه‌هایی از بسیاری از شرکت‌هایی هستند که از مفهوم مزیت مقیاس استفاده می‌کنند.
خود مفهوم اقتصاد مقیاس برای توضیح و درک بسیار آسان است و شامل مزیت هزینه‌ای است که وقتی تولید یک محصول را افزایش می‌دهیم، رخ می‌دهد. این ایده مبتنی بر رابطه معکوس بین مقدار تولید شده و هزینه‌های ثابت در هر واحد است. بنابراین، هر چه مقدار تولید بیشتر باشد، هزینه‌های ثابت کمتر می‌شود؛ زیرا این هزینه‌ها روی تعداد بیشتری از محصولات تقسیم می‌شود. در عین حال، بسیاری از هزینه‌های متغیر را نیز می‌توان به دلیل کارایی عملیاتی و هم افزایی کاهش داد.
درک بهتر مزیت مقیاس با یک مثال
اجازه دهید اقتصاد مقیاس را با یک مثال درک کنیم:
برای تولید 100 واحد از محصول X با هزینه ثابت 10000 دلاری مواجه هستیم. بنابراین، هزینه تولید 100 دلار در هر واحد است. با این حال، با افزایش ظرفیت‌های کارخانه، میزان تولید محصول را به 1000 واحد افزایش می‌دهیم. در چنین زمانی، هزینه ثابت یکسان است، یعنی همان 10000 دلار. بنابراین، وقتی تولید را به 1000 واحد افزایش دهید، هزینه ثابت هر واحد محصول فقط 10 دلار است. بنابراین، به دلیل افزایش ظرفیت تولید یا کل واحدهای تولیدی، صرفه جویی در مقیاس یا همان مزیت مقیاس ایجاد می‌شود و قیمت تمام شده محصول کاهش می‌یابد.
انواع مزیت مقیاس
در مورد مزیت مقیاس می‌توان از دیدگاه‌های مختلفی صحبت کرد. یکی از این دیدگاه‌ها انواع مزیت مقیاس است. مزیت مقیاس را می‌توان به دو نوع «داخلی» و «خارجی» تقسیم‌بندی کرد:
-
مزیت مقیاس داخلی
زمانی که مزیت مقیاس از درون سازمان (کسب‌وکار یا شرکت) ناشی می‌شود، مزیت مقیاس از نوع داخلی است. این نوع مزیت مقیاس توسط مدیریت قابل کنترل هستند؛ زیرا پارامترهای آن و ریشه آنها در داخل شرکت هستند. نوع داخلی مزیت مقیاس ناشی از حجم بیشتری از تولید است و معمولاً در شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ مشاهده می‌شوند.
به عنوان مثال، شرکت‌های بزرگ می‌توانند به صورت عمده خرید کنند و به واسطه‌ی آن تخفیف‌های ویژه گرفته و در خرید خود سود کنند. مثلاً وقتی برای خرید مواد لازم برای تهیه کیک به بازار می‌روید، از هر چیز فقط مقدار اندکی خواهید خرید. چند تخم‌مرغ، مقداری آرد و یک بسته شکر. اما قیمت این مواد اولیه برای شما همان‌قدری نیست که قنادی محلتان می‌پردازد. قنادی محله‌ی شما هر روز چند شانه تخم‌مرغ و چند کیسه آرد و شکر می‌خرد و منطقی‌ست که نسبت به شما توان چانه‌زنی (bargaining power) بیشتری داشته باشد و فروشنده مواد اولیه تخفیف بیشتری به او بدهد. حال یک کارخانه تولید کیک را در نظر بگیرید که به جای چند کیسه آرد، چند تن آرد خریداری می‌کند. آنها می‌توانند به طور مستقیم به شرکت تولید آرد مراجعه کنند و بدون واسطه خرید کنند. یک قرارداد بلندمدت (خرید چند تن آرد در ماه به مدت 5 سال) با تخفیف‌های ویژه‌ای همراه خواهد بود.
با این کار هزینه هر واحد از مواد مورد نیاز آنها برای تولید محصولاتشان کاهش می‌یابد. آنها می‌توانند این مقدار پول پس انداز شده در خرید را به عنوان سود خود در نظر گیرند یا می‌توانند قیمت محصول خود را پایین آورند تا رضایت مشتری را جلب کرده و بر سر قیمت با سایر رقبا به خوبی رقابت کنند.
-
مزیت مقیاس خارجی
مزیت مقیاس خارجی به عوامل بیرونی و خارج از شرکت بستگی دارد. مثل نوع صنعت، سیاست‌گذاری‌های دولت و قوانین کار و... این عوامل برای تمام اعضای آن صنعت خاص و در آن جغرافیای خاص یکسان است. به عنوان مثال، فرض کنید دولت می‌خواهد تولید فولاد را افزایش دهد. به منظور انجام این کار، دولت اعلام می‌کند که به کلیه تولیدکنندگان فولاد که بیش از 10 هزار کارگر استخدام می‌کنند، 20 درصد تخفیف مالیاتی داده می‌شود. بنابراین، شرکت‌هایی که کمتر از 10 هزار کارگر استخدام می‌کنند، می‌توانند با به کارگیری کارگران بیشتر، متوسط هزینه تولید خود را کاهش دهند. این یک نمونه از صرفه به مقیاس خارجی است. مقیاسی که کل صنعت یا بخشی از اقتصاد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یکی دیگر از خدمات گروه ما حسابداری و مشاوره مالیاتی در آلمان است که داشتن اطلاعات در این زمینه خالی از لطف نیست.
حسابداری و مشاوره مالیاتی در آلمان
انواع صرفه به مقیاس داخلی
صرفه به مقیاس داخلی خود نیز انواع مختلفی دارد که در ادامه به معرفی آنها به صورت مختصر می‌پردازیم:
-
صرفه به مقیاس فنی
مزیت مقیاس فنی ناشی از بازدهی در فرآیند تولید است. در هر بار که حجم تولید دو برابر شود، هزینه‌های تولید 70 تا 90 درصد کاهش می‌یابد. شرکت‌های بزرگ‌تر می‌توانند از تجهیزات کارآمدتر و تکنولوژی‌های جدید بهره ببرند تا بازدهی و حجم تولید خود را افزایش دهند. به عنوان مثال، شرکت‌های بزرگ حمل و نقل با استفاده از ابر تانکرها هزینه‌های سوخت را کاهش می‌دهند و یا شرکتی که سیستم کنترل کیفی خود را مکانیزه و خودکار کند، می‌تواند از هزینه‌های مربوط به پرداخت دستمزد خود می‌کاهد.
-
مزیت مقیاس مرتبط با تخصص نیروی کار
برای مزیت مقیاس مرتبط با تخصص نیروی کار، مناسب‌ترین مثال در تولید خودرو یا انواع تجهیزات الکترونیکی خواهد بود. زمانی که ما مجبور به ساخت یک خودرو هستیم، تعدادی کارمند درگیر این فرآیند هستند. اگر برای هر یک از فرآیندها، کارکنان را به عنوان متخصص در تولید قطعات خاصی از خودرو تقسیم کنیم؛ بنابراین سطح کارایی در فرآیند تولید افزایش می‌یابد و نیاز به کارمندان بیشتر کاهش می‌یابد. به طور مشابه، اتوماسیون صنایع نیز اگرچه هزینه ثابت را افزایش می‌دهد اما با افزایش تولید، می‌توان هزینه تولید هر واحد را کاهش داد.
-
صرفه به مقیاس بازاریابی
به معنای سرشکن کردن هزینه تبلیغات در بازارهای رسانه برای طیف وسیعی از تولیدات است. نمونه بازاریابی صرفه به مقیاس، خرید عمده است. وقتی مردم برای خرید عمده به هایپرمارکت‌ها مراجعه می‌کنند، ارزان‌تر از خرید از مغازه‌های کوچک.
سال‌ها فعالیت بعنوان مشاور در خرید صنعتی این فرصت را به من داده است تا از موقعیت‌های متفاوتی که پیش رو داشته‌ام، کسب تجربه کنم. این تجارب می‌تواند در راه اندازی و فعال نمودن شرکت نوپای شما در آلمان مثمرثمر باشد.
-
صرفه به مقیاس مالی
مزیت مقیاس مالی به معنای دسترسی آسان‌تر و ارزان‌تر شرکت به سرمایه است. بودجه شرکت‌های بزرگ‌تر می‌تواند با عرضه اولیه از بورس سهام تأمین شود. رتبه بندی اعتبار شرکت‌های بزرگ بیشتر است. در نتیجه، آنها از نرخ بهره کمتری برای اوراق قرضه خود بهره‌مند می‌شوند. به عبارت دیگر، هنگام گرفتن وام از بانک‌ها و دسترسی به طیف وسیعی از ابزارهای مالی، هزینه کمتری نسبت به این خدمات (بهره کمتر) پرداخت می‌کنند.
مزیت مقیاس مالی را می‌توان از طریق مثالی توضیح داد. اگر بخواهیم در نظر بگیریم که وقتی یک شرکت مشاوره با یک شرکت بیسکویت کار می‌کند تا آنها را در بازار خارجی بفروشد، مهم است که ببینیم چند بسته بیسکویت می‌تواند در یک ظرف جا شود. این به عنوان اصل کانتینر نیز شناخته می‌شود، به این معنی که از آنجایی که محصولات بیشتری در یک ظرف قرار می‌گیرند، هزینه‌های کمتری در توزیع متحمل می‌شوند.
-
صرفه به مقیاس قدرت خرید
صرفه به مقیاس قدرت خرید زمانی رخ می‌دهد که شرکت مقدار زیادی کالا را خریداری می‌کند که بتواند هزینه‌های هر واحد آن را کاهش دهد. مثال فروشگاه‌های زنجیره‌ای نظیر جانبو یا افق کوروش را به خاطر بیاورید؛ آنها به دلیل خرید عمده و ارزان‌تر از کارخانجات، معمولا قیمت پایین‌تری از باقی فروشگاه‌ها و مغازه‌های محلی دارند.
-
صرفه به مقیاس مدیریتی
صرفه به مقیاس مدیریتی مربوط به زمانی است که شرکت‌های بزرگ توانایی بهره‌گیری از متخصصان مدیریتی را داشته باشند. این مدیران به طور موثرتری فعالیت‌های مختلف شرکت را مدیریت می‌کنند. به عنوان مثال، یک مدیر فروش فصلی مهارت و تجربه لازم برای دریافت سفارشات بزرگ را دارد. آنها حقوق بالایی نیز می‌خواهند اما این اقدام به صرفه است؛ چرا که بازدهی بالاتری نسبت به مدیران سطح پایین‌تر دارند.
-
صرفه به مقیاس شبکه
این مزیت مقیاس در درجه اول در کسب‌وکارهای آنلاین رخ می‌دهد. پشتیبانی از هر مشتری اضافی با زیرساخت‌های موجود در این دسته از مشاغل تقریباً هزینه‌ای ندارد. بنابراین هرگونه درآمد از مشتری جدید، سود کسب‌وکار تلقی می‌شود. یک مثال عالی برای این دسته از مزیت مقیاس eBay است.
از دیگر خدماتی که باید پس از ثبت شرکت در آلمان از آن بهره ببرید، خدمات حقوقی و خدمات ویرچوال آفیس در آلمان است. با کلیک بر لینک های زیر با این خدمات آشنا می‌شوید.
سخن پایانی
مزیت مقیاس، اقتصاد مقیاس یا صرفه به مقیاس (Economies of Scale) نه تنها یک مزیت هزینه است، بلکه می‌تواند به عنوان مانعی برای ورود رقبای جدید نیز در نظر گرفته شود، زیرا آنها باید سطوح سودآوری را برای ماندن در بازار قربانی کنند. با تمرکز بر این مفهوم، شرکت‌ها می‌توانند ضمن جذب مشتریان بیشتر، مزایای لجستیک و قیمت خود را نیز بهبود بخشند.